Na przełomie XII i XIII wieku na stromym wzgórzu, położonym w rozwidleniu rzek Osy i Wardęgi istniał słowiański gród obronny. W 1222 roku został on nadany wraz z okolicznymi dobrami przez księcia mazowieckiego Konrada I biskupowi Chrystianowi. Po przybyciu na ziemię chełmińską Zakon Krzyżacki stosunkowo szybko podporządkował sobie tereny nad rzeką Osą. W latach 1250-1260 wznieśli na miejscu grodu drewniany zamek.
W 2. połowie XIII wieku, prawdopodobnie po 1275 roku, Krzyżacy przystąpili do wznoszenia murowanego zamku obronnego. Miał on zastąpić zniszczony przez Prusów zamek Starkenberg w Słupie. Zespół warowny, przeznaczony pierwotnie na siedzibę komturstwa, składał się z trzech zasadniczych części: zamku właściwego i dwóch przedzamczy — wewnętrznego i zewnętrznego.
Na początku lat 30. XIV wieku komturstwo rogózińskie przekształcono w wójtostwo, które podlegało bezpośrednio wielkim mistrzom w Malborku. Po bitwie grunwaldzkiej w 1410 roku zamek w Rogóźnie został zajęty przez wojska króla Władysława Jagiełły, który przekazał zarządzanie nim w ręce czeskiego rycerza Hinczkowa. Pomimo odzyskania warowni przez Zakon, w 1414 roku ponownie znalazła się na krótko w rękach polskich. W 1416 roku zniszczone przygranicznymi walkami polsko-krzyżackimi komturstwo pokrzywieńskie zostało połączone z wójtostwem rogózińskim.
Na początku powstania antykrzyżackiego, w lutym 1454 roku zamek w Rogóźnie został opanowany przez oddziały Związku Pruskiego. Przed opuszczeniem zamku został spalony przez ostatniego wójta krzyżackiego Eglofa von Rosenberga. Do zakończenia wojny trzynastoletniej przebywała w nim polska załoga. Po zawarciu II pokoju toruńskiego w październiku 1466 roku Rogóźno przypadło Polsce, a zamek stał się siedzibą starostów królewskich do 1590 roku.
Na początku XVI stulecia w związku z obsunięciem się zboczy zamek został poważnie uszkodzony. W lustracji dóbr królewskich z 1564 roku stwierdzono, że zamek z pola barzo ozdobny gęstością wież ale wnątrz swą ozdobność traczi, bo jest castrum barzo ruinosum, wieże i blanki na murzech wszystki pogorzały, które do tych czasów przez przykrycia stoją.
Podczas I wojny polsko-szwedzkiej w 1628 roku wojska króla szwedzkiego Gustawa Adolfa, oblegające zamek w Rogóźnie, wykorzystały nowy rodzaj min do wysadzenia części murów zamkowych od strony południowo-zachodniej. Mimo to Szwedzi nie zdołali zdobyć warowni. Pomimo przeprowadzanych przez kolejnych starostów remontów zamku, warownia po 1686 roku zaczęła popadać w ruinę.
Po przejęciu Rogóźna przez władze pruskie w 1772 roku, z rozkazu króla pruskiego Fryderyka II rozpoczęto rozbiórkę zamku na materiał budowlany wykorzystany przy budowie twierdzy grudziądzkiej. Z warowni pozostała tylko wieża obronna, fragmenty murów oraz mała wieżyczka narożna na zamku średnim.
Dopiero w 1911 roku podjęto pierwsze prace zabezpieczające ruiny zamku. Odbudowano wówczas m.in. wieżyczkę narożną na zamku średnim. W październiku 1934 roku polskie władze konserwatorskie uznały ruiny zamku w Rogoźnie za zabytek. W latach 1941-1943 przeprowadzono na jego terenie badania pod kierunkiem H. Jacobiego. Po zakończeniu II wojny światowej wykonano na zamku prace konserwatorskie, m.in. zabezpieczając w 1956 roku dach wieży bramnej.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
