Na skraju olbrzymiej Puszczy Niepołomickiej z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego wzniesiono gotycki zamek strzegący Kraków od zachodu. Wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu składał się z budynku mieszkalnego w skrzydle południowym. Z pozostałych stron dziedziniec zamkowy otoczony był murami kurtynowymi z wieżami w narożach. Równocześnie z zamkiem powstała osada z kościołem p.w. Najświętszej Marii Panny, mająca pełnić funkcje usługowe dla zamku.
Polscy królowie byli częstymi gośćmi byli polscy władcy. W 1349 roku król Kazimierz Wielki na zamku w Niepołomicach powierzył Mikołajowi z Gosprzydowic założenie wsi Borowa. Co najmniej raz w roku w Niepołomicach bywał król Władysław Jagiełło, spędzając czas na polowaniach. 11 listopada 1422 roku w Niepołomicach odbyła się narada w sprawie małżeństwa władcy z królową czeską Zofią, wdową po Wacławie IV.
W połowie XV wieku król Władysław Warneńczyk zastawił dobra niepołomickie Michałowi Dybaczowi. Jednak kolejni władcy powiększali dług królewski. W związku z tym w Niepołomicach starostwo niegrodowe, którego dochody przechodziły na wierzycieli królewskich.
Król Zygmunt Stary gruntownie przebudował zamek w stylu renesansowym. Jednak królewską inwestycję zniszczył w 1550 roku wielki pożar. W czasach panowania króla Zygmunta Augusta zamek odbudowano i przebudowano w latach 1551–1568 pod kierunkiem Tomasza Grzymały oraz Santi Gucciego. Powstały wówczas m.in. klatki schodowe od strony dziedzińca i krużganki wsparte na trzech słupach.
Od końca XVI wieku zamek przechodził w ręce m.in. Curyłów, Branickich, Lubomirskich. W tym czasie zmieniany był jedynie wystrój wnętrz, przebudowano kominki i stropy.
„Potop” szwedzki w 1655 roku przyniósł kres świetności królewskiej rezydencji. Zamek zamieniono na magazyn żywności, a miasto złupiono. W połowie XVIII wieku zamek przejął król August II Mocny, a następnie August III. Podjęto wówczas jedynie próby remontu.
Po rozbiorze Polski w 1772 roku Niepołomice wraz zamkiem znalazły się w zaborze austriackim. Zaborcy przeznaczyli zamek na koszary, rozebrali drugie piętro oraz wzmocnili mury skarpami i przyporami. Dopiero gruntowny remont zamku przeprowadzony w latach 1991-2007 przywrócił królewskiej siedzibie jej dawną świetność.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
